Skansen w Kolbuszowej to jedno z najpiękniejszych miejsc na mapie Podkarpacia, które przyciąga miłośników kultury i historii ludowej. Położony wśród malowniczych krajobrazów, oferuje niezwykłą podróż w czasie do krainy Lasowiaków i Rzeszowiaków, prezentując życie i obyczaje wsi z minionych wieków.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Nowa budowla za 1,5 mln zł powstaje w skansenie w Kolbuszowej. Prace postępują [ZDJĘCIA]

Wśród licznych ekspozycji i zabytkowych budynków wybraliśmy dla Ciebie dziewięć naszym zdaniem najciekawszych miejsc, które musisz zobaczyć podczas wizyty w Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej. Oto nasze TOP 9, które z pewnością zachwycą każdego odwiedzającego:

1. Kościół pw. św. Marka z Rzochowa z 1843 r.

Kościół został zbudowany w 1843 roku z drewna modrzewiowego i sosnowego. Zewnętrzna strona jest oszalowana deskami i pokryta gontem, a dach zdobi sygnaturka, mała wieża z umieszczonym w niej dzwonem kościelnym. W pobliżu znajduje się również dzwonnica z 1930 roku. Wnętrze kościoła zachowało oryginalne wyposażenie, w tym malowidła na płótnie pokrywające ściany prezbiterium. Malowidła te imitują kamienne mury, przedstawiając kamienne ciosy, kolumny i nisze z wizerunkami świętych. W prezbiterium można zobaczyć postacie ewangelistów: św. Jana z orłem, św. Marka z lwem, św. Mateusza z aniołem oraz św. Łukasza z wołem. W niszach nawy głównej umieszczono przedstawienia apostołów.

Główny ołtarz jest bogato zdobiony i nieco odsunięty od ściany, na której znajduje się iluzjonistyczne malowidło przedstawiające kotarę z koroną, tworzące spójną całość z ołtarzem. W ołtarzu znajduje się obraz św. Marka Ewangelisty, patrona kościoła, a powyżej wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem i gołębica symbolizująca Ducha Świętego. Po obu stronach ołtarza stoją figury patronów Polski – św. Wojciecha i św. Stanisława. U stóp św. Stanisława znajduje się postać Piotrowina, związana z legendą o wskrzeszeniu i oczyszczeniu świętego z zarzutów po jego śmierci.

Na belce tęczowej między prezbiterium a nawą główną umieszczono krzyż z realistycznym wizerunkiem umęczonego Chrystusa. Jego ciało jest wychudzone, a mięśnie i kości są wyraźnie zarysowane, co dodaje scenie dramatyzmu i ekspresji.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Nieoficjalnie: Będą 4 sezony hitu Netflixa "1670". Serial z Bartłomiejem Topą w roli głównej pokochali Polacy

2. Młyn wodny z Żołyni Dolnej koło Łańcuta z 1897 r.

Młyn wodny to wynalazek, który wykorzystywał siłę żywiołu do mielenia zboża. Gospodarz, chcąc uruchomić młyn, spiętrzał wodę na rzece, a ta, opuszczona na koło młyńskie, wprawiała je w ruch. Przekładnie wewnątrz młyna przenosiły energię na kamienie młyńskie, które miażdżyły ziarno. Zmielone ziarno trafiało przez rynny na sita, gdzie mąka oddzielała się od otrębów, które również miały swoje zastosowanie w gospodarstwie.

Duże kamienie młyńskie są obecnie wystawione obok budynku młyna, który ma bogatą historię. Wybudowany w 1897 roku, młyn został odziedziczony przez krewnego, który najpierw go przepił, a później zajął się produkcją kamieni żarnowych. Budynek przeszedł remont i przez długi czas był użytkowany. W czasie okupacji niemieckiej służył do dystrybucji prasy konspiracyjnej. Właścicielem młyna był wówczas August Mach, żołnierz Armii Krajowej i uczestnik wielu akcji przeciwko okupantowi.

Na pierwszym piętrze młyna można zobaczyć urządzenia napędowe i transportowe, a także plansze informujące o technologicznych ciekawostkach związanych z młynami wodnymi. Na drugim piętrze znajduje się interaktywna wystawa multimedialna, która prezentuje działanie trudno dostępnych części młyna i zaprasza do rozwiązania quizu.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Prehistoryczne artefakty w zbiorach Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej. Skrywają historię epoki neolitu i brązu [ZDJĘCIA]

3. Spichlerz z Bidzin z 1784 r.

Mimo swoich imponujących rozmiarów, obiekt ten stanowi jedynie mały fragment większego kompleksu dworskiego, który wkrótce zostanie odtworzony w skansenie. Spichlerz pochodzi z 1784 roku i dawniej służył do przechowywania zboża zbieranego z pól należących do dziedzica. W przeszłości drewniane spichlerze były powszechnie spotykane w Polsce, jednak obecnie ich budowa jest rzadkością, a zabytkowych egzemplarzy pozostało niewiele.

Charakterystycznym elementem spichlerza są niewielkie okienka w dachu, zwane „woli oczami”. Obecnie, ze względu na dużą przestrzeń wewnętrzną, spichlerz jest wykorzystywany do celów wystawienniczych, gdzie organizowane są różnorodne ekspozycje.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Bartłomiej Topa gwiazda "1670" spaceruje po Kolbuszowej i okolicach. Mieszkańcy spotkali serialowego Jana Pawła w sklepie w Domatkowie

4. Dwór z Brzezin z 1753 r.

To najstarszy obiekt w skansenie. Jest pięknym i dostojnym przykładem polskiego dworu barokowego, który od 1753 roku był siedzibą szlacheckiego rodu Morskich. Dwór zachwyca swoją prostotą i wyjątkowością, będąc jedynym zachowanym drewnianym budynkiem tego typu w południowo-wschodniej Polsce. Przez dziesięciolecia dwór przeszedł wiele zmian. Pierwotnie posiadał alkierze, czyli wysunięte pomieszczenia sypialne z osobnym dachem, które zostały z czasem rozebrane, pozostawiając pięknie zdobione podcienie. W latach 30. XX wieku kolejni właściciele, Gąsiorowie, znani społecznicy, dobudowali oszkloną werandę przy wejściu.

Wnętrze dworu zachowało oryginalny układ pomieszczeń, z wyraźnym podziałem na część użytkową, obejmującą kuchnię i spiżarnię, oraz część reprezentacyjną z salonem, jadalnią i pokojem pana. Ostatni pokój, pełniący rolę gabinetu, był narożny, z oknami na dwóch ścianach, umożliwiającymi dziedzicowi obserwację całej okolicy. W czasach swojej świetności dwór był centrum życia towarzyskiego i kulturalnego. Dziś, wnętrza dworu, w tym salony i kuchnia, są nadal wyposażone i wykorzystywane zgodnie z ich pierwotnym przeznaczeniem.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Inauguracja IV Festiwalu Kultury Lasowiackiej. Wielkie świętowanie w skansenie w Kolbuszowej [ZDJĘCIA]

5. Leśniczówka leśnictwa Biedaczów z XIX w.

Jest to część kompleksu leśnego, które składa się z typowych budynków dawnych leśnictw z terenów Puszczy Sandomierskiej. Leśniczówka o której mowa, została wybudowana w latach 30. XIX wieku i pełniła funkcję siedziby leśnictwa Biedaczów, znanego także jako Zerwanka. Lasy te były częścią Zarządu Lasów Ordynacji Łańcuckiej należącej do hrabiów Potockich, aż do 1944 roku. W tamtym czasie leśniczówka służyła zarówno jako miejsce pracy, jak i dom rodzinny zarządcy. Z ganku wchodziło się do sieni, z której na lewo znajdowała się kancelaria. Tam leśniczy urzędował, przyjmując ważniejszych interesantów, takich jak kupcy drewna. Sprawy z lokalnymi mieszkańcami i pracownikami leśnymi załatwiano przez okno, przy szerokim parapecie, z którego przekazywano dokumenty i podpisywano umowy. Na zewnątrz, na płaskim drewnianym podeście, czekali interesanci.

Jadalnia była centrum życia rodzinnego i towarzyskiego, gdzie spożywano posiłki, dzieci odrabiały lekcje, a gości podejmowano poczęstunkiem. Przy dużym stole przetwarzano leśne owoce i grzyby. Z sieni na prawo prowadziło się do prywatnych pokoi, w tym dwóch dużych, narożnych oraz jednego mniejszego. Korytarz dalej prowadził do kuchni i spiżarni. Na werandzie znajdowały się koszykowe meble, a podłoga była wyłożona dziczą skórą. Podczas okupacji niemieckiej w drewnianej podłodze znajdował się wykop, który służył jako schowek, w którym przechowywano m.in. nadajnik radiowy.

PRZECZYTAJ TAKŻE: "Wesele" w skansenie w Kolbuszowej. Inscenizację obserwowało 1,5 tysiąca zwiedzających [WIDEO - ZDJĘCIA]

6. Karczma z Hadli Kańczuckich z końca XIX w.

W dawnej polskiej wsi handel był często prowadzony przez Żydów, którzy zwykle zarządzali karczmą lub szynkiem. W takich miejscach sprzedawano głównie wódkę, bułki pieczone na miejscu, gomółki sera i śledzie. Oferowano tam również sól, tytoń do fajek, zapałki, igły, tasiemki czy krajki do opasywania się. Transakcje rzadko odbywały się za pomocą pieniędzy; częściej gospodynie płaciły za towary jajkami, kaszą, kośćmi, szczeciną ze świni, zbożem lub drobiem. Karczma była także centrum towarzyskim wsi, gdzie organizowano wesela. W jednej izbie grano i tańczono, a w drugiej biesiadowano, co często trwało od niedzieli do piątku.

W Hadlach Kańczuckich karczma została zbudowana około 1895 roku przez Hersza Zellerkrauta, który zamieszkał tam ze swoją rodziną. W latach 1904-1908 dobudował dwa pomieszczenia, gdzie otworzył sklep bławatny. Ostatnim właścicielem był jego syn, Szlama (Salomom), który mieszkał tam z żoną Blimą i synami: Muśkiem i Mechelem.

W budynku można zobaczyć izbę szynkową z dużym szynkwasem (ladą) i aparaturą do nalewania piwa oraz alkierz do przyjmowania ważniejszych gości. W centralnej części znajdują się dwie izby mieszkalne, urządzone zgodnie z tradycjami religijnych Żydów z dawnej Galicji. Najnowsza część budynku mieści sklep z towarami mieszanymi, nawiązujący do działalności ostatniego właściciela.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Skansen w Kolbuszowej ponownie zamieni się w Adamczyche. Ważne informacje dla zwiedzających i fanów serialu 1670!

7. Remiza ze Słociny z 1877r.

Wśród drewnianych zabudowań wsi niezwykle ważną instytucją była remiza strażacka. Ta konkretna remiza została zbudowana w 1877 roku i obecnie prezentuje unikatowe zbiory związane z historią pożarnictwa.

Pierwotnie budynek pełnił funkcję szkoły oraz siedziby gminy wiejskiej z aresztem. Później przekształcono go w miejsce zebrań, potańcówek, a nawet w mieszkanie dla bezdomnego. W początkach XX wieku strażacy przejęli budynek, w którym musieli wyciąć otwór w południowo-zachodniej ścianie szczytowej i wstawić szerokie wrota, aby umożliwić wjazd konnej sikawki i beczkowozu. Beczka była wykorzystywana jako mobilny zbiornik na wodę, pełniąc funkcję wozu strażackiego. Sikawka konna służyła do zasysania wody ze zbiorników, takich jak stawy, rzeki czy beczkowóz, i tłoczenia jej podczas gaszenia pożaru. Obsługa sikawki wymagała współpracy kilku strażaków.

W remizie można również zobaczyć bosaki, które służyły do rozrywania palących się materiałów, oraz tłumnice – płaskie miotły na długich drążkach, obszyte tkaniną nasączaną wodą, które tłumiły ogień i hamowały rozprzestrzenianie się iskier. W kolekcji znajdują się także drabiny dachowe i mosiężne kaski, które były używane przez strażaków w dawnych czasach.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Skansen w Kolbuszowej. Przed nami wyjątkowa impreza "Koń, jaki jest..." [PLAKAT]

8. Szkoła z Trzebosi z 1881 r.

Szkoła, wybudowana w 1881 roku, jest miejscem o wyjątkowym charakterze i atmosferze. To nie tylko budynek edukacyjny, ale również ośrodek kultury i tradycji. Organizowane są tu warsztaty, na których można nauczyć się gotowania regionalnych potraw, tworzenia kwiatów z bibuły, haftowania serwetek, modelowania ceramicznych rzeźb i naczyń, a także wyplatania ozdób z wikliny i słomy. Dzieci mają okazję uczestniczyć w zabawach muzyczno-rytmicznych, gdzie poznają lasowiackie melodie, oraz w lekcjach poświęconych historii i tradycyjnym przedmiotom, takim jak kołyska, dzieża, cebrzyk czy kałamarz.

Szkoła oferuje również specjalne programy edukacyjne dla uczniów, które obejmują lekcje muzealne na temat dawnych gier i zabaw, mody lasowiackiej i rzeszowskiej, ziołolecznictwa oraz kaligrafii. Lekcje kaligrafii odbywają się w zabytkowej klasie wyposażonej w drewniane ławy i tabliczki do pisania. W sali znajduje się również kącik poświęcony higienie, mapa polityczna Polski sprzed II wojny światowej oraz tablica szkolna z godłem Polski, krzyżem i portretami postaci ważnych dla II Rzeczypospolitej: marszałka Józefa Piłsudskiego, prezydenta Ignacego Mościckiego oraz marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Odpust na św. Marka w skansenie w Kolbuszowej 2024. Procesja, musztra paradna i orkiestra [ZDJĘCIA - WIDEO]

9. Dworek z Sędziszowa Małopolskiego z poł. XIX w.

To piękny i okazały budynek, który przywodzi na myśl scenerie z "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza, nawiązując swoją architekturą do stylu szlacheckiego dworu. Choć jest nieco młodszy od legendarnego dworu w Soplicowie, pochodzi z połowy XIX wieku. W 1992 roku został przekazany do skansenu przez Urząd Miasta i Gminy w Sędziszowie Małopolskim. Pierwotnie budynek składał się z 10 pomieszczeń, w tym pokoi, kuchni i komory, która pełniła funkcję dawnej spiżarni.

Obecnie w dawnym dworku znajduje się punkt sprzedaży biletów wstępu oraz różnorodnych publikacji dotyczących regionu i skansenu. Można tu również nabyć wyroby rzemieślnicze, takie jak ceramika, drewniane zabawki, rzeźby i naczynia kuchenne, a także pamiątki związane z parkiem etnograficznym. W budynku mieści się także kawiarnia "Prowincja", gdzie można odpocząć i cieszyć się atmosferą tego historycznego miejsca.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Na planie drugiego sezonu "1670" Netflixa. Wielkie zmiany w serialowej wsi Adamczycha w skansenie w Kolbuszowej [WIDEO - ZDJĘCIA]

Plan parku etnograficznego

Fot. muzeumkolbuszowa.pl, opracowanie mapy: Kinga Fecko.

Legenda:

(1) Dwór z Brzezin
(2) Probostwo
(3) Dworek z Sędziszowa Małopolskiego
(5) Dom z Żołyni
(11) Zagroda z Jeziórka
(12) Zagroda z Kopci
(13) Zagroda z Wrzaw
(14) Dom parafialny z Książnic
(15) Zagroda józefińska z Bożej Woli, niem. Goleschau
(19) Zagroda z Żołyni Dolnej
(21) Zagroda z Woli Zarczyckiej
(22) Zagroda z Huty Przedborskiej
(24) Karczma z Hadli Kańczuckich
(25) Szkoła z Trzebosi
(27) Garncarnia z Łążka Garncarskiego
(28) Leśnictwo
(31) Zagroda z Lipnicy
(32) Zagroda z Brzózy Stadnickiej
(33) Zagroda z Markowej (Szylarów)
(34) Remiza ze Słociny
(35) Zagroda z Markowej (Kielarów)
(37) Zagroda z Budziwoja
(40) Młyn wodny z Żołyni Dolnej
(41) Wiatrak paltrak z Rudy
(42) Spichlerz z Bidzin
(43) Ul pawilonowy z Lubaczowa
(44) Kuźnia ze Staniszewskiego
(45) Pasieka
(46) Wiatrak koźlak z Zarębek
(47) Wiatrak koźlak z Trzęsówki
(48) Wiatrak koźlak z Trzęsówki-Kłodzin
(49) Wiatrak holender z Padwi
(50) Wiatrak holender z Zarównia
(51) Kuźnia z Białobrzegów
(52) Wiatrak koźlak z Markowej
(60) Kapliczka „Chrystus ukrzyżowany” z Kolbuszowej Dolnej
(61) Kapliczka ze Staniszewskiego
(62) Kapliczka z Kolbuszowej Górnej
(63) Kapliczka z Jeżowego
(64) Kapliczka z Domatkowa
(65) Kościół pw. św. Marka z Rzochowa
(66) Kapliczka z Widełki
(67) Krzyż z Kolbuszowej Dolnej
(69) Kapliczka z Rakszawy
(A) Wiata rekreacyjna
(B) Scena
(C) Szopa garncarska
(D) Toalety

Kolbuszowa (3)

Festiwal Psalmów Dawidowych 2025 w Kolbuszowej. Bilety, prog...

Będą kontrole piwnic w Kolbuszowej?

Skansen Kolbuszowa. TOP 9 miejsc które warto zobaczyć [ZDJĘC...